Bevolkingsonderzoek

Borstscreening

Borstscreening is een manier om te controleren op borstkanker en kan helpen bij het vinden van knobbels die misschien niet groot genoeg zijn om te voelen of gezien te worden.

Borstscreening betekent dat er op regelmatige basis röntgenfoto’s worden genomen van de borsten. Deze worden mammogrammen genoemd. Sommige vrouwen ervaren dit onderzoek als ongemakkelijk.

Laat het de verpleegkundige of arts weten als u:

• extra ondersteuning nodig heeft om toegang te krijgen tot en deel te nemen aan screening
• een pacemaker, ander medisch hulpmiddel of borstimplantaten heeft
• in de afgelopen zes maanden een mammografie heeft gehad
• momenteel onder controle bent van een arts in verband met (risico op) borstkanker.

Als u trans of non-binair bent, kunt u borstscreening ondergaan als u:

• vrouwelijke geslachtskenmerken had bij de geboorte en geen operatie heeft gehad om uw borsten te verwijderen
• mannelijke geslachtskenmerken had bij de geboorte en vrouwelijke hormonen gedurende 2 jaar of langer gebruikt.

Weet wat normaal voor u is en als u veranderingen opmerkt in hoe uw borsten eruit zien of aanvoelen, neem dan contact op met uw (huis)arts.

Cervixscreening

Bij een cervixscreening (een uitstrijkje) controleert een arts de gezondheid van uw baarmoederhals. De baarmoederhals is de opening naar je baarmoeder vanuit je vagina. U moet regelmatig tests krijgen wanneer u hiervoor in aanmerking komt.

Het is geen test voor kanker, het is een test om kanker te helpen voorkomen, omdat het kan helpen bij het identificeren van veranderingen in uw baarmoederhals die pre-kankerachtige veranderingen kunnen suggereren.

De screening omvat het nemen van een klein monster van cellen uit uw baarmoederhals. Dit zal worden gecontroleerd op bepaalde soorten humaan papillomavirus (HPV) die veranderingen in de cellen van uw baarmoederhals kunnen veroorzaken. Deze worden "hoog risico" -typen HPV genoemd.

Als de hoogrisicotypen van HPV worden gevonden, wordt het monster vervolgens gecontroleerd op eventuele veranderingen in de cellen van uw baarmoederhals. Deze kunnen dan behandeld worden voordat ze de kans krijgen om baarmoederhalskanker te worden.

Screening op prostaatkanker

Routinematige screening op prostaatkanker wordt niet aangeraden, gezien er onvoldoende bewijs is dat de voordelen van routinematig screenen de kosten en het risico op vals positieve uitkomsten zouden overstijgen. Echter kan u steeds bij uw huisarts terecht voor screening op prostaatkanker indien u dit wenst. Mogelijks kan deze brochure ontwikkeld in samenwerking met ‘Kom op tegen Kanker’ u helpen om te bepalen of u inderdaad nood hebt aan een screening op prostaat kanker. Daarnaast is er ook deze online tool die u kan helpen om zich te informeren of een screening mogelijks nodig is.

Prostaat kanker verloopt vaak asymptomatisch tot op het moment dat er veel druk is op de urethra of urinebuis (de buis die de urine van de blaas naar/door de penis leidt)

Symptomen die wijzen op prostaat kanker zijn:

• frequenter moeten urineren, vaak ook ’s nachts
• vaker plots heel dringend moeten urineren
• moeilijkheden bij de start van het urineren (aarzelend)
• veel tijd nodig hebben om volledig uit te plassen
• zwakke urinestraal
• het gevoel dat uw blaas niet volledig leeg is
• bloed in de urine of de zaadlozing.

Deze symptomen betekenen niet altijd dat u prostaatkanker heeft. Bij veel mannen wordt de prostaat groter naarmate de ouderdom. Men spreekt dan eerder over een ‘vergrote prostaat’ en dit wijst niet op (een verhoogd risico op) kanker en vormt geen gevaar voor de gezondheid. Echter kunnen de symptomen wel onaangenaam zijn.

Ervaart u rugpijn, pijn aan de botten, verminderde eetlust, pijn ter hoogte van de testikels of onverklaarbaar gewichtsverlies? Dit kan mogelijks betekenen dat er sprake is van een uitbreiding van kanker. Als u deze symptomen ervaart kan u best uw huisarts raadplegen.

Er bestaan verschillende manieren om te testen op prostaatkanker. De huisarts zal met u de verschillende voor-en nadelen bespreken van elke soort test. Het is belangrijk dit gesprek aan te gaan met uw hulpverlener om onnodige angst te vermijden.

Uw huisarts zal waarschijnlijk vragen om:

• een urinestaal om infecties uit te sluiten
• een bloedstaal om het PSA (Prostaat Specifiek Antigen) te controleren
• een klinisch onderzoek waarbij de arts via de anus met een vinger voelt aan de prostaat, dit heet een rectaal onderzoek.

De huisarts zal bepalen of u het risico loopt op prostaatkanker gebaseerd op verschillende factoren, waaronder de aanwezigheid van PSA in het bloed, het rectaal onderzoek, uw leeftijd, de voorgeschiedenis van kanker in uw familie en uw etniciteit. Wanneer u risico loopt zal de arts u verwijzen naar een gespecialiseerd centrum of gespecialiseerde arts (oncologie) voor verder onderzoek.